Czy normy są normami? O polskich normach budowlanych

Status prawny polskich norm budowlanych ulegał na przestrzeni lat przemianom, stąd nie dla wszystkich osób jest on jasny i oczywisty. W niniejszym artykule dokonamy krótkiej charakterystyki tej swoistej instytucji polskiego prawa oraz rozstrzygniemy najważniejsze kwestie z nią związane. W szczególności odpowiemy na pytania:

1) czy stosowanie polskich norm jest obowiązkowe bądź fakultatywne?
2) czy korzystanie z norm wiąże się z koniecznością wniesienia opłaty?

Czym jest proces normalizacji?

Definicję legalną pojęcia normalizacji przewiduje Ustawa o normalizacji z dnia 12 września 2012 roku. W art. 2 pkt 1 rzeczonej ustawy czytamy, że przez normalizację należy rozumieć działalność zmierzającą do uzyskania optymalnego, w danych okolicznościach, stopnia uporządkowania w określonym zakresie, poprzez ustalenie postanowień przeznaczonych do powszechnego i wielokrotnego stosowania, dotyczących istniejących lub mogących wystąpić problemów. Odnosząc to pojęcie do problematyki budowlanej, stwierdzić należy, że polskie normy budowlane regulują kwestie związane z branżą budownictwa oraz z dziedzinami jej pokrewnymi – w tym wymogi w zakresie użytych wyrobów i materiałów, ochrony cieplnej i przeciwpożarowej, wentylacji, ciepłownictwa czy kanalizacji. W Polsce za organizację działalności normalizacyjnej, obejmującej m.in. zatwierdzanie i wycofywanie polskich norm, odpowiada Polski Komitet Normalizacyjny. Normalizacja powinna przebiegać na zasadach jawności i powszechnej dostępności dla wszystkich podmiotów zainteresowanych opracowaniem norm. Proces normalizacji służyć ma zastosowaniu nowoczesnych (a zarazem sprawdzonych – bezpiecznych) osiągnięć nauki i techniki.

Aktualne normy budowlane – status prawny

Tym, co zazwyczaj budzi wątpliwości osób zainteresowanych wykorzystaniem norm budowlanych jest sam status prawny owych norm. Z całą pewnością stwierdzić należy, że w obecnym stanie prawnym polskie normy budowlane nie stanowią norm prawa powszechnie obowiązującego, stąd nie ma obowiązku ich stosowania w praktyce budowlanej. Obowiązującymi aktami prawnymi są jedynie ustawy i rozporządzenia. Przy czym w budownictwie najważniejszymi aktami prawnymi są:

• Ustawa Prawo budowlane (Dz. U. z 1994 r. Nr 89, poz. 414 i późn. zm.)
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 5015 r. poz. 1422 i późn. zm.)

Co do norm budowlanych należy poczynić w tym miejscu pewne zastrzeżenie: otóż normy budowlane mogą stać się normami prawa powszechnie obowiązującego, jeśli zostaną one powołane w tekście prawnym powszechnie obowiązującym, tj. w umowie, w ustawie lub rozporządzeniu. Przy ustalaniu statusu prawnego norm budowlanych należy zatem każdorazowo ustalić treść przepisów prawa – tak krajowego, jak i międzynarodowego (w tym unijnego). Należy także pamiętać, że normy i warunki techniczne stają się obowiązujące w procesie weryfikacji budynków mieszkalnych ze względu na odniesienie do tzw. sztuki budowlanej (więcej o normach obowiązujących podczas odbiorów mieszkań).

Normy budowlane – odpłatność

Treść polskich norm budowlanych nie jest dostępna nieodpłatnie – na takich samych zasadach, jak treść przepisów prawa. By zapoznać się z normami budowlanymi należy wnieść odpowiednią opłatę. Co ważne w tym kontekście, normy budowlane objęte są ochroną prawnoautorską. Autorskie prawa majątkowe do nich przysługują Polskiemu Komitetowi Normalizacyjnemu.

Czy polskie normy budowlane są nomami?

Reasumując: na tytułowe pytanie, czy polskie normy budowlane są normami, odpowiedzieć należy: 1) tak – są normami jako swoiste standardy techniczne z zakresu budownictwa oraz 2) nie – nie są normami w znaczeniu prawnym, tj. nie są prawnymi nakazami postępowania.