Koniec audytów energetycznych! Świadectwa obowiązkowe przy dotacjach 2025 – zmiany pisane „na kolanie”?

Program Czyste Powietrze bez ostrzeżenia został wstrzymany w listopadzie 2024. Już wiemy, że ma wrócić pod koniec marca 2025, a rząd udostępnił projekt zmian do konsultacji społecznych. Projekt wprowadza rewolucyjne zmiany w sposobie przyznawania dotacji na termomodernizację. Dotychczasowe audyty energetyczne odchodzą do lamusa, ustępując miejsca nowym wymaganiom, w tym obowiązkowym świadectwom charakterystyki energetycznej oraz ocenie eksperckiej (która nie wiadomo jak miałaby przebiegać!). Jakie są konsekwencje tych zmian dla właścicieli domów i jakie warunki należy spełnić, aby uzyskać dofinansowanie? Oto wszystko, co warto wiedzieć o nowych zasadach!

W artykule wyjaśniamy:

• Pożegnanie z audytami energetycznymi – dlaczego?
• Świadectwa energetyczne – co musisz wiedzieć?
• Proponowane przez rząd kwoty dofinansowania
• Wizyty ekspertów – co musisz wiedzieć?
• Najważniejsze zmiany w programie Czyste Powietrze 2025

Pożegnanie z audytami energetycznymi – dlaczego?

W poprzednich latach audyt energetyczny był kluczowym elementem, który decydował o podwyższonym poziomie dofinansowania. Audyt taki powstawał na podstawie pełnej symulacji komputerowej budynku i zapewniał dostęp do informacji o opłacalności ekonomiczniej danych przedsięwzięć termomodernizacji.

Reforma programu Czyste Powietrze 2025 eliminuje obowiązek audytów, zastępując go świadectwami charakterystyki energetycznej oraz wizytami ekspertów w domach beneficjentów.

Zmiana ta wywołuje kontrowersje, a kryteria są tworzone w pośpiechu. Wiadomo powszechnie, że 98% świadectw energetycznych tworzona jest obecnie on-line a wyniki są wręcz kpiną (często świadectwa nie zawierają połowy wymaganych informacji i są kopią innego dokumentu sprzedawanego jako indywidualne opracowanie).

Dlaczego audyty zostały wycofane?

Decyzja ta wynika z potrzeby uproszczenia procedur i ograniczenia nadużyć. Dotacje mają być przyznawane na podstawie rzetelnej oceny energetycznej budynku, która w sposób bardziej przejrzysty określi zakres koniecznych prac. Jak jednak zostanie udokumentowa rzeczywista wizyta w budynku? Tego nie wiemy…

1. Wysokie koszty dla beneficjentów

Audyty energetyczne były kosztownym elementem procesu aplikacji o dotacje. Dla wielu beneficjentów, zwłaszcza tych mniej zamożnych, cena takiego audytu mogła być barierą wejścia do programu. Koszty wahały się od kilkuset do kilku tysięcy złotych, zależnie od lokalizacji oraz wielkości budynku.

2. Problemy z jakością i ujednoliceniem

Brak jednoznacznych standardów dotyczących sporządzania audytów energetycznych powodował, że ich jakość była bardzo zróżnicowana. Często dochodziło do sytuacji, w których różni audytorzy przedstawiali odmienne zalecenia dotyczące tego samego budynku. Taka niekonsekwencja prowadziła do chaosu, problemów w procesie weryfikacji oraz różnic w wysokości przyznawanych dotacji.

3. Eliminacja nadużyć i fałszywych audytów

Audyty były również podatne na nadużycia. Zdarzały się przypadki, w których dokumenty były przygotowywane przez osoby niemające odpowiednich kwalifikacji (nie było na rynku określonych wymagań zawodowych), a zakres prac w nich wskazany był nieadekwatny do faktycznych potrzeb budynku. Były też sytuacje, w których audyty zawyżały koszty inwestycji, co mogło prowadzić do nieuzasadnionego zwiększenia kwot dotacji.

4. Prostota i przejrzystość dla użytkownika

Rezygnacja z audytów energetycznych to również odpowiedź na potrzebę uproszczenia procesu aplikacji. Audyty wymagały dodatkowego czasu, zaangażowania i formalności, co dla wielu osób było zniechęcające. Zastąpienie ich wizytą eksperta i świadectwem energetycznym tworzy bardziej przyjazny system, który eliminuje zbędne kroki i skraca czas potrzebny na przystąpienie do programu.

5. Ukierunkowanie na efekt końcowy

Reforma programu zmienia sposób myślenia o modernizacji energetycznej. Zamiast skupiać się na audytach jako formalnym wymogu na początku procesu, większy nacisk kładziony jest na efekt końcowy – osiągnięcie konkretnego standardu energetycznego (maksymalnie 120 kWh/m²/rok). Dzięki temu system premiuje faktyczne rezultaty, a nie deklaracje czy wstępne analizy.

6. Lepsza kontrola i nadzór nad inwestycjami

Dzięki wizytom ekspertów i obowiązkowym świadectwom charakterystyki energetycznej po zakończeniu prac, kontrola nad realizacją projektu jest bardziej rzetelna. Eksperci mogą zweryfikować, czy prace zostały przeprowadzone zgodnie z zasadami programu i czy rzeczywiście przyczyniły się do poprawy efektywności energetycznej budynku.

Świadectwa energetyczne – co musisz wiedzieć?

Od 2025 roku uzyskanie dofinansowania będzie wymagało przedstawienia świadectwa charakterystyki energetycznej budynku. Dokument ten:

• Określi poziom zapotrzebowania budynku na energię użytkową przed rozpoczęciem modernizacji.
• Zostanie opracowany przez eksperta po zakończeniu realizacji inwestycji.
• Będzie rejestrowany w centralnym systemie charakterystyki energetycznej budynków.

Sporządzanie świadectw jest także regulowane Ustawą, zatem dokument ten będą mogły sporządzić jedynie osoby z odpowiednimi uprawnieniami oraz obowiązkowym ubezpieczeniem OC (OC zawodowe).

Proponowane przez rząd kwoty dofinansowania

Dofinansowanie w ramach programu zależy od poziomu dochodów beneficjenta i typu przeprowadzanych prac. Poniżej przedstawiamy szczegóły finansowania na podstawie załączników programu:

Wizyty ekspertów – co musisz wiedzieć?

Nowe zasady wprowadzają obowiązek wizyt ekspertów, którzy będą pełnić kluczową rolę w weryfikacji inwestycji.

1. Kiedy odbywają się wizyty?
   • Przed rozpoczęciem prac: ekspert sporządza dokument oceny energetycznej, określając wyjściowy stan budynku i zakres wymaganych działań.
   • Po zakończeniu prac: ekspert weryfikuje, czy inwestycja doprowadziła do osiągnięcia wymaganego standardu energetycznego (120 kWh/m²/rok).
2. Czy liczba wizyt jest jasno określona?
   Dokumenty programu nie precyzują dokładnej liczby wizyt. Jednak co najmniej dwa spotkania – przed rozpoczęciem i po zakończeniu inwestycji – są wymagane. W razie wątpliwości, kontroli czy reklamacji mogą być zlecone dodatkowe inspekcje. Nie określono także odpowiedzialności osoby sporządzającej świadectwo po zakończeniu prac.

Założenia zmian programu nie precyzują wytycznych dla dostawców oprogramowania do obliczeń. Oznacza to że wyniki będą musiały być zbieżne ze świadectwami energetycznymi (przez 3 miesiące nie ma już możliwości drożenia głębokiej reformy obliczeń). Należy jednak podkreślić, że świadectwo energetyczne nie posiada żadnych informacji dla inwestora.

Jak zatem określić czy bardziej opłaca się wymienić okna czy ocieplić elewację budynku? Na te pytanie odpowiada audyt, który obecnie nie ma być wymagany. Czy na pewno to dobry krok? Czy za 900 zł uda się zorganizować wizytę w budynku i dokument oceny energetycznej? Te pytania pozostają bez odpowiedzi…

Najważniejsze zmiany w programie Czyste Powietrze 2025

Nowe wymagania dla beneficjentów:

• Obowiązkowy minimalny standard energetyczny – po zakończeniu inwestycji zapotrzebowanie budynku na energię użytkową nie może przekraczać 120 kWh/m²/rok.
• Wzrost wymagań dotyczących urządzeń grzewczych – kwalifikowane będą wyłącznie urządzenia o wysokiej efektywności energetycznej.
• Dla budynków o wysokim standardzie energetycznym (z wynikiem początkowym poniżej 120 kWh/m²/rok) dotacje wyłącznie na wymianę nieefektywnych źródeł ogrzewania – brak możliwości dotacji na wymianę okien lub ocieplenie

Co z dotacjami?

• Koniec dofinansowań do pieców gazowych i montażu drzwi za absurdalne kwoty.
• Wprowadzenie limitów dla poszczególnych kosztów i usług, aby uniknąć zawyżania cen przez wykonawców.

4. Warunki uzyskania dotacji – krok po kroku

Aby skorzystać z dotacji, beneficjent musi:

1. Być właścicielem lub współwłaścicielem budynku przez minimum 3 lata przed złożeniem wniosku (z wyjątkiem spadkobierców).
2. Spełniać kryteria dochodowe odpowiednie dla poziomu dofinansowania:
   • Podstawowy poziom: dochód roczny do 150 000 zł.
   • Podwyższony poziom: dochód na osobę w gospodarstwie wieloosobowym do 2 250 zł.
   • Najwyższy poziom: dochód na osobę do 1 170 zł.
3. Przeprowadzić ocenę energetyczną budynku.
4. Uzyskać świadectwo energetyczne po zakończeniu prac.

Poziom podstawowy dofinansowania ma być podniesiony do limitu dochodu 150.000 zł zamiast obecnego 135.000 zł

5. Operatorzy – wsparcie w złożeniu wniosku

W programie Czyste Powietrze 2025 wprowadzono nową rolę operatorów, którzy będą wspierać beneficjentów na każdym etapie procesu:

• Pomogą określić zakres inwestycji.
• Poprowadzą procedurę składania wniosków.
• Dopilnują realizacji projektu zgodnie z zasadami programu.

Rola operatorów jest kontrowersyjna. Do wprowadzenia programu zostały 3 miesiące a brak jasnych kryteriów wyboru…

7. Kluczowe daty i terminy

• 12 grudnia 2024 r. – start naboru wniosków dla poszkodowanych przez powódź.
• 31 marca 2025 r. – wznowienie programu z nowymi zasadami.
• Do 27 grudnia 2024 r. – trwają konsultacje społeczne dotyczące reformy programu.

Podsumowanie

Zmiany w programie wzbudzają mieszane odczucia. Z jednej strony chwalone są za uproszczenie procedur i eliminację nadużyć. Z drugiej strony, nowa struktura wymagań, w tym minimalny standard energetyczny, może wykluczyć mniej zamożnych beneficjentów. Znaczna część programu jest niejasna a zmiany są wprowadzane „na kolanie” i w pośpiechu.

Program Czyste Powietrze 2025 to nowy rozdział w walce o efektywność energetyczną polskich domów. Rezygnacja z audytów energetycznych, obowiązek świadectw charakterystyki energetycznej oraz surowsze wymagania dla beneficjentów to kroki w stronę większej przejrzystości ale nie wiemy czy w stronę lepszego działania i efektywności ekologicznej…